Uyuz
Uyuz hastalığı, Sercopets Scabiei parazitinin neden olduğu, kaşıntılı bir deri hastalığıdır. İnsandan başka en çok kedi ve köpekte de hastalık yapar.Parazit, yerleştiği deri içinde tüneller açarak, günde 1 mm ilerler ve yumurtalarını bırakır. Ortalama 3-4 hafta yaşar ve ölür, ama bıraktığı yumurtalardan yenileri çıkarak bu döngü devam eder. İmmün sistem bu paraziti farkettiği zaman vücut ona karşı savaş açar ve bunun sonucu olarak kaşıntı meydana gelir.Yani aslında kaşıntı bedenin bu parazitten kurtulma çabasının göstergesidir. Parazit vücuda yerleştikten sonra bir hafta ile 15 gün arasında kaşıntılar başlar ve tedaviden 15-20 gün sonrasına kadar devam edebilir. Sağlıklı insanda parazit sayısı 15-20 civarında olur.Yaşlı, düşkün, bağışıklık sistemi baskılanmış kişilerde kaşıntı az olabilir veya olmayabilir. Bu yüzden bu hastalarda ‘’norveç uyuzu ‘’ dediğimiz özel bir tablo ortaya çıkar. Bu hastalarda vücutta yyagın kabuklu yaralar ve binlerce parazit bulunur.
Uyuz, ilk önce gece kaşıntılarıyla kendini belli eder. Yatak sıcaklığında vücudun dayanılamayacak kadar kaşınması, yanma, batma hissi yaşanması en fazla görülen belirtidir. Mutlaka aile öyküsü vardır. Yani ailede başkalarına da bulaşmıştır. Zamanla parazitin yerleştiği bölgelerdeki tüneller ve bu tünellerin ucundaki küçük siyah noktacıklar kabararak belirgin hale gelir. Gündüzleri kaşıntılar daha dayanılabilecek düzeydedir. Bazı durumlarda, kıl kökleri ya da tahriş olan deri iltihaplanarak iri sivilce şeklinde yada sulu- kabuklu yaralar oluşabilir. Uyuz paraziti, çocuklarda el, ayak, kulak ve yüzde daha fazla görülürken, yetişkinlerde el parmak araları el – ayak bilekleri koltuk altı, dirsek, diz, kalça, göbek ve kasıklarda daha sık görülür. Erkeklerde genital bölge mutlaka tutulur, bayanlarda da meme bölgesinde lezyonlar vardır.
Uyuzun nedeni, hayvandan insana ya da insandan insana geçerek yaşamını sürdüren Sercopets Scabiei isminde, mikroskobik boyutlardaki parazitlerdir. Hayvandan insana geçen uyuz parazitleri uzun süre yaşayamazlar ancak insandan insana bulaştığında uzun ömürlü olarak varlığını sürdürür. Bağışıklık sistemi zayıf olan kişilerde, bulaştığı alanları kabuklu yaralar haline getirebilecek kadar zarar verebilir. Uyuzun, aşırı bulaşıcı hale geldiği bu türüne Norveç Uyuzu denmektedir.
Uyuz, tüm dünyada görülebilen ve her yaştan insana bulaşabilen bir hastalıktır. Ancak savaş, doğal afet gibi dönemlerde daha sık görüldüğü tespit edilmiştir. İnsanların kalabalık olarak bulunduğu yerlerde, bakım evleri, okul, kreş gibi yerlerde, bağışıklık sistemi daha zayıf olan çocuk ve yaşlılar bulunduğundan risk daha fazladır. Ayrıca sonbahar ve kış aylarında, uyuz hastalığı ile daha yoğun olarak karşılaşılır.
Uyuz, kaşıntılar ve iltihaplı görüntü nedeniyle yaşam kalitesini düşüren bir hastalıktır. İleri dereceli boyutunda kaşıntı nedeniyle deriyi enfekte ederek pyodermilere (deride bakteriyel enfeksiyonlar) sebep olabilir. Daha ciddi tablolarda ise, glomerulonefritler (böbrek rahatsızlıkları) görülebilir.
Uyuz belirtileri görüldüğü anda doktora başvurulması gerekmektedir. Randevu öncesinde belirtilerin ortaya çıka süresini belirlemeniz faydalı olabilir.
Uyuz, bir dermatolog tarafından spesifik bir tahlil gerekmeksizin teşhis edilebilir. Bazı durumlarda, kaşıntılı bölgeden alınacak deri kazıntısı mikroskop ile incelenerek parazit veya yumurtaların görülmesi ile tanı konulmaktadır.
Uyuz tedavisi basit ve hızlıdır. Doktor tarafından verilen krem ve pomatların sürülmesi ile hızlıca tedavi edilebilir. Aynı evde yaşayan kişilerin aynı anda tedavi edilmesi, kullanılan eşyaların sterilize edilmesi önemlidir. Yıkanabilen giysilerin yıkanıp, özellikle dikiş yerlerinin ütülenmesi gerekir.Uyuz paraziti, eşyalar üzerinde 2-4 gün boyunca yaşayabilir. Yıkanamayan giysilerin de 1 hafta süreyle hava almayan poşet içinde bekletilmesi gerekmektedir.
Hastalıktan korunmak için, hasta olduğundan şüphelenilen kişilerle temastan kaçınmak, iç çamaşırı, havlu, nevresim gibi kişisel eşyaların temizliğine dikkat etmek, vücut ile direkt teması bulunan eşyaları ortak kullanmaktan kaçınmak, ev, araba gibi alanların temizliğine dikkat etmek gerekir. Uyuz hastalığının genel olarak pislikle bir ilgisi olmasa da, parazit elbise ve eşyalar üzerinde 2-4 gün yaşayabildiğinden bulaşma riski fazla olan bir hastalıktır.